Απάντηση στο άρθρο του Ξένου Α. «Ριζοσπάστης» 4.2.1947.

'Αγαπητέ «Ριζοσπάστη»

Ας μου επιτραπεί ν' ανακατευτώ στη συζήτηση γα το ρεμπέτικο τραγούδι, επειδή νομίζω πώς είναι μια εκδήλωση πού ξεπερνά τα μουσικά και μόνο ενδιαφέροντα.

Το γράμμα μου είναι κυρίως για την απάντηση τού Α. Ξένου πού όπως πιστεύω, δε συμπλήρωσε παρά σύγχυσε τα όσα ειπώθηκαν από τον Φ. 'Ανωγειανάκη. ʼλλωστε τη χαρακτηρίζει και μια ουσιαστική αντίφαση. Δηλαδή ενώ προσπαθεί ν' αντικρούσει με αμφίβολα επιχειρήματα τις θέσεις του Α., καταλήγει να συμφωνήσει μαζί του στο «ότι οι καλές πλευρές τού ρεμπέτικου πρέπει στο μέλλον να μελετηθούν και ν' αξιοποιηθούν».
'Αλλά ας δούμε τα λάθη του. Γράφει ο Ξ.: «Το δημοτικό τραγούδι δημιουργείται στην πάλη τον Νεοέλληνα για να κρατήσει τις παραδόσεις του, να διαμορφώσει την εθνότητά του, ν' αποτινάξει Το ζυγό. Ζυμώνεται με τις πιο ηρωικές κι ευγενικές παραδόσεις του...»

Σύμφωνοι έως ένα σημείο. Το βασικό του όμως λά8ος είναι πώς παραλληλίζοντας το δημοτικό τραγούδι με το ρεμπέτικο, καταπιάνεται όπως φαίνεται καθαρά, με μιά μονάχα από τις εκδηλώσεις του πρώτου, το «κλέφτικο» ενώ το δεύτερο το βλέπει στο σύνολό του. Γιατί αν ήταν αλλιώς, τότε τι δουλειά έχουν τα ακριτικά τραγούδια με τη διαμόρφωση τής νεοελληνικής εθνότητας ή μερικές παραλλαγές όπως «ή μάνα ή φόνισσα» κι ή μάνα πού ερωτεύτηκε το γιο της με τις πιο ευγενικές παραδόσεις μας;

Κανείς δεν αρνιέται τη σημασία και τον ηρωισμό τον κλέφτικου τραγουδιού. "Όμως πλάι στον ηρωισμό υπάρχει στη ζωή και το πάθος, καί μιας και υπάρχει, για το λαϊκό τραγουδιστή δε γεννιέται ζήτημα ηθικολογίας άλλα ανάγκη έκφρασής του. "Έτσι και στο ρεμπέτικο, μιας και τα πάθη υπάρχουν, ο λαός όσο κι αν φιλολογούμε κι απαγορεύουμε, θα τα εκφράσει (έρωτας - βάσανα - μίσος - αστείο - πάθος) και στην έκφρασή του αύτή τα χασικλίδικα πού όλοι καταδικάζουμε την αφορμή κι όχι τ' αποτέλεσμα, είναι μικρό ποσοστό, όπως μικρό είναι το ποσοστό των αναλόγων στη δημοτική ποίηση.

Κι' ας προχωρήσουμε. «Τραγουδιέται το ρεμπέτικο», γράφει ο Ξ., «από τα πιο λούμπεν στρώματα σε οίκους ανοχής, τεκέδες κ.λ.π. κι είναι φορέας των πιο αντιλαϊκών παραδόσεων στον ξεπεσμό μιας μερίδας τής αστικής τάξης.»
'Εδώ πια τα επιχειρήματα γίνονται απαράδεκτα απ' όποια μεριά κι' αν τα δούμε. και πρώτα άπ' όλα, από πού κι' ως πού το λούμπεν είναι μια ξεπεσμένη μερίδα τής αστικής τάξης; Κι' 'έπειτα πως γίνεται σήμερα λαϊκό γλέντι σε σπίτι ή σε συγκέντρωση χωρίς ρεμπέτικο τραγούδι, μιας κι' αυτό με το ζωντανό περιεχόμενό του συγκινεί και εκφράζει τη λαϊκή ψυχή; Γιατί είναι «νταής και μακαντάσης» εκείνος πού θα τραγουδήσει «αρχόντισσα μου εσύ τρανή» στην αγαπητικιά του και δεν είναι χυδαίος αυτός πού έγραψε το: «κάνε μου το χατίρι» και πού όμως τον παραδέχονται τα μουσικά μας σωματεία; Και γιατί δεν έχει ηρωισμό κι' ιπποτισμό ο συνθέτης τού «άντε το μαλώνω το μαλώνω κι' ύστερα το μετανιώνω», κι έχει ο νταής και μακαντάσης τού «Θα σε σφάξω και θα σε πνίξω» των διαφόρων ταγκό;
«'Αλλά τούς εαυτούς μας», γράφει ο Ξ., «δε θα τούς βρούμε ξαναγυρνώντας στο ρεμπέτικο τραγούδι, άλλό στα λίγα τραγούδια τής νεώτερης αντίστασης τού λαού μας.»

'Εδώ ή φιλολογία είναι εύκολη. Γιατί όταν γράφει ο Φ. 'Ανωγειανάκης ότι θα ξαναβρούμε τούς εαυτούς μας, εννοείi πολύ καθαρά τη μουσική μας παράδοση πού υπάρχει και συνεχίζεται μέσα στις κλίμακες, στο ύφος και στις φράσεις τού ρεμπέτικου, κι' ας μελετήσει καλά ο Ξ. την περίφημη φράση του «άρχόντισσά μου», κι όχι βέβαια στα λόγια ορισμένων. Δεν πιστεύω να παραδέχεται ό Α. Ξένος πώς υπάρχει λαϊκή παράδοση και ύφος στη μουσική των τραγουδιών τής 'Αντίστασης μιας κι' είναι γνωστοί κι' οι συνθέτες τους, ο ίδιος είναι ένας άπ' αυτούς, και τα καθαρά δυτικά μέτρα στις διαρθρώσεις των συνθέσεων τους. Το γιατί, δε θα τα εξετάσουμε σήμερα. Κι' έπειτα είναι γνωστό πως μέσα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα, ή προσωπική δημιουργία είναι πολύ πιο εύκολο να δώσει τούς καρπούς της.
Σήμερα, ύστερα από το μεγάλο μάθημα τής 'Αντίστασης, έγινε ολοφάνερο το χάσμα πού μάς χωρίζει στην τέχνη από το λαό και προβάλλει καθαρά ή ανάγκη να βρούμε το σημείο τής επαφής. Και τα σημεία αυτά θα τα βρούμε στις σύγχρονες λαϊκές εκδηλώσεις, εξετάζοντάς τις, με λιγότερη προχειρότητα και με σοβαρότερους χαρακτηρισμούς.

Ευχαριστώντας για τη φιλοξενία
ΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ