Βιτριόλι και αγιασμός

Ρεμπέτικο: Μία λέξη που την πήραν οι πάντες ­ η τηλεόραση, ο Τύπος, οι πολιτικοί στις δηλώσεις τους ­ και την έκαναν καραμέλα. Μόνο που το ρεμπέτικο δεν είχε ποτέ τη γλύκα της καραμέλας. Μόνο που ο πραγματικός τρόπος ζωής των ρεμπέτηδων δεν δικαιολογεί την άκρατη νοσταλγία που αιφνιδίως ένιωσαν όλοι για εποχές περασμένες. Το ότι η Σωτηρία Μπέλλου, πέρα από την όποια προσφορά της στην ελληνική μουσική, ήταν φύσει και θέσει ρεμπέτισσα, δεν δικαιολογεί τις οργιαστικές δοξολογίες για τα έργα και τις ημέρες των ρεμπέτηδων. Τα περισσότερα από όσα ακούσαμε ήταν παρερμηνείες. Γιατί το γνήσιο ρεμπέτικο αναφέρεται και απορρέει από ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής, που, σίγουρα, οι περισσότεροι από όσους αυτές τις ημέρες το χρησιμοποίησαν τόσο απερίσκεπτα θα τον απέρριπταν χωρίς συζήτηση.

Το ρεμπέτικο γεννήθηκε στο περιθώριο, ήταν «κομμάτι» του υποκόσμου. Οι πραγματικοί ρεμπέτες, από τα τέλη του περασμένου αιώνα ως τα τέλη της δεκαετίας του '40, άφησαν πίσω τους πλούσια και συχνά αξιόλογη μουσική παραγωγή, δεν υπήρξαν όμως ποτέ το πρότυπο, το μοντέλο ενός γενικά αποδεκτού, «ορθού» τρόπου ζωής. Η πρέζα, η μαγκιά (στις πιο απόλυτες εκφάνσεις της), το μπαρμπούτι, η φυλακή και γενικότερα οι δύσκολες συνθήκες ζωής του κοινωνικού περιθωρίου «γέννησαν» τραγούδια μοναδικά, δεν ήταν όμως ποτέ, ούτε είναι, το αποδεκτό, το ορθό, το υπόδειγμα... Ηταν το παράδειγμα προς αποφυγή.

Ποιος από όλους αυτούς που μίλησαν με τέτοιο πάθος, με τόση τρυφερότητα για τη λαϊκή τραγουδίστρια που έφυγε την προηγούμενη εβδομάδα θα ήθελε πραγματικά να είχε μια κόρη, μια αδελφή σαν τη Σωτηρία Μπέλλου; (Δεν αναφερόμαστε φυσικά στα ιδιόμορφα φωνητικά προσόντα της αλλά στον τρόπο ζωής της). Πώς μπερδέψαμε τόσο εύκολα τη ζωή με το πάλκο, το ρεμπέτικο με το λαϊκό τραγούδι;

Ως λαός έχουμε... αδυναμία προς τους επώνυμους νεκρούς. Θύμα αυτής της αδυναμίας μας έπεσε και η περίπτωση της Μπέλλου. Ετσι, τα ισοπεδώσαμε όλα. Μιλήσαμε για την «εμμονή της στο μουσικό είδος που υπηρέτησε» (δήλωση του υπουργού Πολιτισμού), ξεχνώντας πως η τραγουδίστρια καμιά εμμονή δεν είχε, αφού και Σαββόπουλο και Ανδριόπουλο και Μούτση και Κόκοτο τραγούδησε αλλά και άλλα αμφίβολης ποιότητας άσματα, ειδικά κατά τα τελευταία χρόνια της καριέρας της. (Είχε μάλιστα παραπονεθεί πως δεν της έδιναν καινούργια τραγούδια). Δηλώσαμε πως «αν το ρεμπέτικο αποτελεί κεφάλαιο του νεοελληνικού πολιτισμού, η Σωτηρία Μπέλλου έγραψε από τις πιο σημαντικές σελίδες του» (ανακοίνωση του ΔΗΚΚΙ), ξεχνώντας πως ουσιαστικά η Μπέλλου άρχισε να ερμηνεύει ρεμπέτικα όταν οι κοινωνικές συνθήκες που τα δημιούργησαν είχαν αρχίσει να διαφοροποιούνται. (Λίγα χρόνια μετά ο Τσιτσάνης γύρισε σελίδα γράφοντας το «Σφυρίζει η φάμπρικα», βγάζοντάς το από τον τεκέ και οδηγώντας το στις πύλες των εργοστασίων). Υπογραμμίσαμε πως «ανήκει σε αυτή τη μεγάλη γενιά των γνήσιων λαϊκών δημιουργών που με την τέχνη τους εμψύχωσαν τον λαό μας στις πιο δύσκολες στιγμές του» (ανακοίνωση της Νεολαίας ΠαΣοΚ), ξεχνώντας πως η Μπέλλου ήταν ερμηνεύτρια και όχι δημιουργός, πως ποτέ δεν εμψύχωσε κανένα λαό (μάλλον τον διασκέδασε, τον βοήθησε να συγκινηθεί...).

Η υπερβολή θριάμβευσε, η μνήμη και η κρίση μας μάλλον δεν λειτούργησαν σωστά, από τη στιγμή όπου αρχίσαμε να αναφερόμαστε σε μια ζωή γεμάτη στιγμιότυπα αξιοκατάκριτα από το μικροαστικό παρών μας, απλώς και μόνο σαν να κάναμε ρομαντικούς περιπάτους σε ένα γοητευτικό παρελθόν. Ο θάνατος της Σωτηρίας Μπέλλου προκάλεσε όργιο λεκτικών παρανοήσεων. Τα μεγέθη αλλοιώθηκαν, κινδυνεύοντας να χάσουν την όποια αξία τους. Το περιθώριο μετατράπηκε σε ευαγγέλιο, οι καπνοί από τους ρεμπέτικους τεκέδες έφτασαν ξαφνικά στις μύτες μας σαν θυμίαμα, το βιτριόλι έγινε αγιασμός... Πολύ μας μπέρδεψε η «αποχώρησή» της. Ή, τέλος πάντων, η αποχώρηση αυτής της γυναίκας που θα μπορούσε να μοιάζει με την Μπέλλου, αν εμείς δεν την παρουσιάζαμε (ή αν δεν την... θέλαμε) τόσο διαφορετική.

Το ΒΗΜΑ, 31/08/1997 , Σελ.: A13
Κωδικός άρθρου: B12444A133
ID: 30007