Απάντηση στο άρθρο του Ανωγειανάκη Φ. “Το ρεμπέτικο τραγούδι” «Ριζοσπάστης» 28.1.1947

'Αγαπητέ «Ρίζο»

Σου στέλνω αυτό το σημείωμα με τη θερμή παράκληση να το δημοσιεύσεις.

Ο Φ. Ανωγειανάκης, στη σύντομη μελέτη πού δημοσιεύτηκε στο φύλλο τής 28ης 'Ιανουαρίου για το ρεμπέτικο τραγούδι, παίρνει, κατά τη γνώμη μου, μία θέση πού δεν ανταποκρίνεται στη νεοελληνική πραγματικότητα.
Και πρώτα-πρώτα, όταν τα μουσικά σωματεία έκαναν τη διαμαρτυρία σχετικά με το ρεμπέτικο τραγούδι, είχαν υπ' όψη τους Και τις καλές Και τις κακές πλευρές του. `Ωστόσο όμως νόμισαν πώς για σήμερα, περισσότερο μας πονούσε το κακό που προκαλεί ή αρρωστιάρικη ατμόσφαιρα τού ρεμπέτικου χασικλίδικου πορνογραφικού τραγουδιού, παρά η συζήτηση για την αξιολόγηση μερικών ωραίων μελωδιών τού είδους αυτού, άλλωστε αυτές δεν είναι δυνατόν να τις ξεχωρίσουμε από το περιεχόμενό τους.

Και τώρα 'ας έρθουμε στη θέση πού παίρνει ο αρθρογράφος. Σ’ ένα σημείο μάς λέει ότι: «ή παράδοση τού δημοτικού τραγουδιού και κάπως λιγότερο τής βυζαντινής μουσικής, όσο κι' αν εκπλήσσει μερικούς, συνεχίζεται σ' αυτά τα τραγούδια» (τα ρεμπέτικα). Την ίδια θέση έχει πάρει και ο κ. Καλομοίρης σε σχετικό άρθρο του πού δημοσιεύτηκε στο «Έθνος». Νομίζω πώς ή θέση αύτή είναι βασικά λαθεμένη. και να γιατί: Το δημοτικό τραγούδι έχει μια μακρόχρονη παράδοση, δημιουργείται στην πάλη τού Νεοέλληνα για να κρατήσει τις παραδόσεις του, να διαμορφώσει Την εθνότητα του, ν' αποτινάξει το ζυγό.

Ζυμώνεται με τις πιο ευγενικές ηρωικές παραδόσεις και πολύπλευρα αγκαλιάζει την πλειοψηφία τού λαού και γίνεται ο φορέας τής ανόδου του. Ενώ Το ρεμπέτικο τραγούδι, είναι ακριβώς ή αντίθεση, μία από τις αντιθέσεις πού κλείνει μέσα της ή αστική τάξη στην παρακμή της. Παρουσιάζεται σ' εμβρυώδη κατάσταση πριν από τούς πολέμους. Μα από τα 1897, 1912 και κυρίως με τη μικρασιατική καταστροφή παίρνει πιο ξεκαθαρισμένη μορφή: Διαμορφώνεται από Τα μελωδικά υπολείμματα τού Τούρκου κατακτητή και κείνα τα μελωδίσματα πού μας φέρνουν τα πληρώματα των καραβιών από τα τούρκικα λιμάνια. Έτσι το ρεμπέτικο τραγούδι περνάει από ορισμένα νησιά τού Αιγαίου και ριζοβολάει στον Πειραιά. 'Αργότερα η λατέρνα και το γραμμόφωνο το φέρνουν στην 'ΑΘήνα και σε μερικά περίχωρα. Τραγουδιέται υπό τα πιο λούμπεν στρώματα πού δημιούργησε ή έξαθλιωτική οικονομική τακτική τής κεφαλαιοκρατίας. Μέσα στους οίκους ανοχής, σε κάθε είδους κακόφημες ταβέρνες, στους τεκέδες γίνεται το τραγούδι τού νταή, τού μακαντάση αγαπητικού, τού χασισοπότη, πρεζάκια κ.λ.π. Είναι φορέας των πιο αντιλαϊκών παραδόσεων, στο ξεπεσμό μιάς μερίδας της αστικής τάξης. Όσο για το επιχείρημα τού 'Ανωγειανάκη ότι το ρεμπέτικο τραγούδι συγγενεύει με το δημοτικό, λόγω των αναλογιών πού μπορεί κανείς να βρει σε κλίμακες, ύφος, καταλήξεις κ.λ.π. δε στέκεται, γιατί τέτοιες αναλογίες συναντά κανείς συχνά και στα δημοτικά τραγούδια των γειτονικών μας χωρών. στο ίδιο άρθρο διαβάζουμε:

«"Έχουμε τόσο απομακρυνθεί από τις πηγές του (τού ρεμπέτικου) ακολουθώντας το δικό μας δρόμο, πού κάποτε με δυσκολία ξαναβρίσκουμε τούς εαυτούς μας.» Νομίζω πώς τούς εαυτούς μας δε θα τούς βρούμε ξαναγυρνώντας στο ρεμπέτικο τραγούδι άλλά στα λίγα τραγούδια τής νεώτερης αντίστασης τού λαού μας και σε κείνα πού στο μέλλον θα γραφούν γι' αυτήν.

Μας είναι γνωστοί οι ιστορικοί λόγοι πού μας επιτρέπουν να πούμε σήμερα πώς συνεχιστής τού δημοτικού τραγουδιού είναι το τραγούδι τού καινούργιου 21 κι όχι το ρεμπέτικο όπως υποστηρίζει o 'Ανωγειανάκης.
"Όλα αυτά όμως πού αναφέραμε παραπάνω δε μας εμποδίζουν να πούμε ότι οι καλές πλευρές τον ρεμπέτικου τραγουδιού στο μέλλον θα πρέπει να μελετηθούν και να αξιοποιηθούν. Είναι μάλιστα χρέος μας να τις εξελίξουμε δίνοντάς τους ένα κοινωνικό περιεχόμενο χρήσιμο για το λαό μας.

Φυσικά τo θέμα δε μπορεί να εξαντληθεί μ' ένα μικρό σημείωμα. 'Ελπίζω να συνεχιστεί, να συμπληρωθούν οι θέσεις πάνω ατό ρεμπέτικο τραγούδι Και να μάς δοθεί ή ευκαιρία να μιλήσουμε για την έξέλιξή του, ιδιαίτερα από τη γερμανική κατοχή κι έπειτα. Θα πρέπει ακόμη να δείξουμε τι είδους επίδραση είχε πάνω ταυ τόσο το δημοτικό τραγούδι, όσο και ο ευρωπαϊκός δυτικός πολιτισμός.
Α. ΞΕΝΟΣ