Μεταξύ Μάρκου και Μάιλς Ντέιβις

Δύο είναι τα ινδάλματά του. Ο Μάρκος Βαμβακάρης και ο Μάιλς Ντέιβις. Τον δεύτερο τον άκουσε, αγόρασε τους δίσκους του, τον «σπούδασε». Τον πρώτο δεν χρειάστηκε. Ο Μάρκος ήταν ο πατέρας του ή, όπως λέει ο ίδιος ο Στέλιος Βαμβακάρης, «το κατηχητικό μου».

«Το τραγούδι πρέπει να πηγαίνει στις ψυχές των ανθρώπων», λέει ο Στέλιος Βαμβακάρης

«Μάρκος, ο Αγιος Μάγκας» είναι μάλιστα ο τίτλος του βιβλίου που γράφει αυτό τον καιρό με «όλες τις περιγραφές μου, τα ιδιαίτερα της ζωής παιδιού με πατέρα και περιστάσεων. Αυτά τα γραπτά και η μουσική μου είναι το δικό μου το παιχνίδι. Γι' αυτούς που γουστάρουν παίζω και τώρα, σε μέρες λίγο σκληρές».

Οι σκληρές μέρες είναι τα Δευτερότριτα στο «Σταυρό του Νότου», όπου ο Στέλιος Βαμβακάρης παρουσιάζει μια μουσική παράσταση που έχει τη σκηνοθετική υπογραφή του Γιώργου Πανουσόπουλου και τη συμβολή της Εβελίνας Αγγέλου. «Ερασιτέχνης μπουζουξής» ο τελευταίος, γνώρισε τον υιό Βαμβακάρη όταν γύριζε την ταινία του «Μια μέρα τη νύχτα» κι αναζητούσε ένα μουσικό δεξιοτέχνη που να μπορεί να συνδυάζει το ρεμπέτικο με το μπλουζ. Κατά ευτυχή συγκυρία αυτός αποδείχτηκε πως ήταν ο γιος του Μάρκου, το έργο του οποίου ο Πανουσόπουλος και το ήξερε καλά και το λάτρευε. Οι δυο τους έγιναν έκτοτε φίλοι κι έτσι εξηγείται και η παρουσία του Πανουσόπουλου σε ένα πρόγραμμα τόσο λιτό όσο δυνατή είναι η μουσική του, το οποίο θα μπορούσε να σταθεί και χωρίς σκηνοθέτη.

Στο πρώτο μέρος «λέω», εξηγεί ο Στέλιος Βαμβακάρης, «τα δικά μου τραγούδια, αυτά που είχα δώσει στον Σιδηρόπουλο, τον Νταλάρα, τον Ξυλούρη και τα άλλα που είχα τραγουδήσει εγώ στους δύο μου δίσκους "Η φαντασία στην εξουσία" και "Ο ναύτης από τη Σύρα". Λέω και τέσσερα δικά μου ανέκδοτα τραγούδια σε στίχους Σωτήρη Κακίση και Πάνου Ηλιόπουλου. Ολο αυτό το πρώτο μέρος είναι η δουλειά μου, το ύφος μου, το καραντουζένι δηλαδή, και η μουσική πρόταση που κάνω, παντρεύοντας το ρεμπέτικο με το μπλουζ. Στο δεύτερο μέρος έχω επιλέξει κάποια τραγούδια του Μάρκου, από τα λιγότερο γνωστά».

Σ' αυτά τα τελευταία «αξίζει να προσέξει κανείς τη μουσική, τα εξαιρετικά ταξίμια. Ομως μην νομίζετε», επεμβαίνει ο Πανουσόπουλος, «ότι ο Στέλιος δεν λέει και τα γνωστά του Μάρκου. Είναι ο μεγαλύτερος οπαδός του πατέρα του».

Αλλωστε, «η Φραγκοσυριανή δεν είναι μουσειακό είδος», επιμένει αργότερα ο Βαμβακάρης, που μιλά για τον πατέρα του στον ενεστώτα σαν εκείνος να είναι ακόμα ζωντανός, επαναλαμβάνοντας ξανά και ξανά πως ο Μάρκος «είναι στη φλέβα μου». Εξ ου και ο τίτλος της παράστασης, «Με φλέβα αριστοκράτη»...

Συνδυασμός μπλουζ και ρεμπέτικου

-Με μουσική φλέβα συνδυάσατε κι εσείς το μπλουζ με το ρεμπέτικο.

«Ολες οι εφευρέσεις γίνονται από σύμπτωση. Κάποτε είχε πάει ο αμερικανικός στόλος στη Σμύρνη. Οι Αμερικανοί έπαιξαν εκεί πέρα ένα δικό τους τραγούδι κι έτυχε να το ακούσει ο Μπάτης. Αυτό το τραγούδι είναι ο "Μπουφετζής". Για να παίζεται το μπουζούκι έτσι και να βγαίνει αυτός ο ήχος από ένα τραγούδι αμερικάνικο, θα μπορεί να παίζει κανείς και μπλουζ. Αυτό σκέφτηκα πριν από 25 χρόνια και το καλλιέργησα με πειράματα. Νομίζω ότι έφτασα σε ένα καλό αποτέλεσμα. Αλλά και τα βαριά που έλεγε τον καιρό εκείνο ο Μάρκος έχουν πολύ μεγάλη σχέση με το μπλουζ».

-Εσείς γνωρίσατε κορυφαίες μορφές του μπλουζ.

«Εχω βρεθεί κι έχω παίξει και με τον Λουιζιάνα Ρεντ και με το θείο του Τζίμι Χέντριξ και με τον ξάδερφο της Σάρα Βον. Εχω εξασκηθεί και μπορώ να πω πέντε μουσικά πράγματα με το μπουζούκι μου. Υμνους έχει γράψει το τρίχορδο μπουζούκι. Είναι όργανο που το κρατήσανε άτομα που ήταν μπλουζίστες και δεν το ξέρανε».

- Ο πατέρας σας ήταν «μπλουζίστας»;

«Μα αυτός είχε και την κορόνα και το στίχο. Τα βαριά του τραγούδια έχουν αυτή τη γραμμή: το περιθώριο, το κυνήγημα, το τράβηγμα. Κι άλλωστε οι κλίμακες του μπλουζ έχουν δικά μας πράγματα».

- Είναι βαριά κληρονομιά το όνομα του Μάρκου;

«Είμαι ευτυχισμένος γιατί είμαι γιος του Μάρκου και γιατί από τότε που ήμασταν μικρά παιδιά κι εγώ κι ο αδελφός μου του παίζαμε και τραγούδαγε από το χέρι μας. Και καμαρώνω που με γέννησε ο πατέρας μου και βρέθηκα στη ζωή και μπορώ τώρα και μιλάω γι' αυτήν».

- Ο Βαμβακάρης τράβηξε το δύσκολο κομμάτι της ιστορίας του ρεμπέτικου.

«Κυνηγήθηκε από την Αστυνομία για να μπορέσει να το φτάσει το μπουζούκι εκεί που το 'φτασε. Αλλά και μες στη φτώχεια και τις εμπειρίες της ζωής, είναι και πολύ πλούσιος γι' αυτά που ανακάλυψε. Ο Μάρκος και "τραβήχτηκε" και έζησε και τις γυναίκες και τους μάγκες και όλα».

- Δεν σας πείραζε το ότι ήταν γυναικάς;

«Καμαρώνω που ήταν αρσενικό άτομο και γουστάρισε τη ζωή του. Η ζωή είναι κομφούζιο. Ο καθένας την κάνει όπως θέλει. Να με πειράζει τι; Ο Μάρκος δεν έκανε τίποτα κακό. Ερωτεύτηκε τις γυναίκες και τις τραγούδησε».

-Αποκαταστάθηκε ο Μάρκος;

«Αυτή τη στιγμή που μιλάμε υπάρχει ρεύμα. Αλλά ο Μάρκος είναι ένας άνθρωπος που θέλει καιρό για να καταλάβεις τη φλέβα του και τον τρόπο με τον οποίο μίλαγε στα τραγούδια του. Ο καθρέφτης ήταν η δουλειά του. Μόλις ασχοληθείς με αυτήν μπαίνεις σε λούκι και ψυχικό και ανθρωπιστικό και μάγκικο και μόρτικο. Γιατί τα τραγούδια του είναι γύρω από το παίδεμα της ζωής. Πίνεις ένα ποτήρι, τα ακούς και μερακλώνεσαι. Γιατί το τραγούδι πρέπει να πηγαίνει στις ψυχές των ανθρώπων».

Δηλητηριασμένο το σημερινό τραγούδι

-Το σημερινό τραγούδι πάει;

«Αν το λέμε όπως το εννοώ κι εγώ, νομίζω ότι πάει δηλητηριασμένο, όπως τα μεταλλαγμένα προϊόντα. Το τραγούδι σήμερα πάει αλλού. Είμαστε πολύ μακριά από αυτά που συζητάμε».

- Είπατε για το «μεράκλωμα». Η πρώτη φορά που μερακλώσατε εσείς ποια ήταν;

«Εγώ από μικρός μερακλωμένος ήμουν. Ηταν δώρο Θεού το σπίτι που μεγάλωσα κι εγώ πολύ τυχερός που είχα πατέρα τον πατέρα μου. Μέσα στη φλέβα μου τον έχω. Τον πατέρα μου, όχι τον μουσικό. Ο Μάρκος μουσικός είναι κέντα. Στο τραγούδι, στα παιδιά του, στις εξηγήσεις του ήταν ατόφιος».

- Οι δικές σας εμπειρίες που βγαίνουν πάνω στο μπουζούκι ποιες είναι;

«Εμένα τα πρώτα τραγούδια μου τα τραγούδησε η Καίτη Γκρέυ, ο Περυπινιάδης, ο Νίκος Ξυλούρης, ο Νταλάρας, η Μοσχολιού, η Μπέλλου. Μέχρι τώρα τα ακούω και καμαρώνω. Αλλά εγώ είμαι τύπος, ταγμένος στη μουσική. Δεν εκμεταλλεύομαι τίποτε για να μπορώ να ζω ήσυχα».

-Το μπουζούκι έχει κακοπάθει, λένε, τα τελευταία χρόνια...

«Εμένα μου αρέσει που γίνονται κέντες στη μουσική. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν ερμηνευτές που μπορούν και περνάνε αυτό το είδος στη μουσική τους. Το κακό της υπόθεσης είναι ότι βγαίνουν καινούργια παιδιά τα οποία κινούνται λάθος. Μετατρέπουν τα τραγούδια της ταβέρνας και της ψάθινης καρέκλας σε άλλο είδος. Τώρα η δουλειά έχει πάει στο χρυσό ξενόκουμπο. Τα φοράγανε και πρώτα, αλλά άλλο νόημα εκείνο κι άλλο να βουτάς τώρα το μικρόφωνο και να φοράς το διαμάντι...».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 06/12/2003