Ο Ξαρχάκος συναντά τον Τσιτσάνη

Η Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής παρουσιάζει αύριο στο Ηρώδειο αφιέρωμα στο έργο του μεγάλου λαϊκού συνθέτη

Είκοσι πέντε τραγούδια αντιπροσωπευτικά των διαφόρων τεχνοτροπιών και των πηγών έμπνευσης του Βασίλη Τσιτσάνη θα παρουσιάσει σε δικές του ενορχηστρώσεις ο Σταύρος Ξαρχάκος στο Ηρώδειο, αύριο, 9 μ.μ., στη συναυλία που θα δώσει υπό τη διεύθυνσή του η Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ). Το εφετεινό πρόγραμμα των συναυλιών της ΚΟΕΜ έχει τίτλο «Νύχτες μαγικές» και εδραιώνει τη δηλωμένη αγάπη του Ξαρχάκου για το έργο του Βασίλη Τσιτσάνη που σταμάτησε πριν από 15 χρόνια.

Ο Ξαρχάκος έχει δουλέψει πολύ με την ορχήστρα του πάνω στο υλικό του Τσιτσάνη. Πολύ προτού παρουσιάσει την πρώτη συναυλία του με τραγούδια του Τσιτσάνη το καλοκαίρι του '95, στο πρώτο πρόγραμμα της ΚΟΕΜ με τίτλο «Τσιτσάνη Διάλογοι - Μυστικές συναντήσεις του νεαρού από τα Τρίκαλα». Τότε ο συνθέτης είχε δηλώσει ότι ο Τσιτσάνης «... ως ύφος και ως συναίσθημα, αλλά και ως αρμονία άρχισε απροσδόκητα να συγκλίνει άλλοτε με μεγάλους ευρωπαίους συνθέτες, κλασικούς δημιουργούς, άλλοτε με το λαϊκό τραγούδι των μακρινών τόπων, όπως το σπιρίτσουαλ και η μουσική της Νέας Ορλεάνης, και άλλοτε με σύγχρονα μουσικά ιδιώματα, όπως π.χ. ο μινιμαλισμός του Φίλιπ Γκλας! Ενα χάσμα τεράστιο ανάμεσα σε έργα διαφορετικών εποχών, τόπων, τεχνοτροπιών, κωδίκων, γεφυρωνόταν αναπάντεχα κάθε τόσο μέσα από τη συγγένεια της μουσικής ψυχής τους, δηλαδή του πυρήνα τους, της ουσίας τους. Αφέθηκα, με τη βοήθεια των μουσικών, να αφουγκράζομαι αυτές τις μουσικές συνομιλίες και προσπαθήσαμε την έκπληξη και τη γοητεία που νιώσαμε να τη μεταφέρουμε στη συναυλία».

Σε αυτό το νέο πρόγραμμα ερμηνευτές των τραγουδιών είναι οι Μανώλης Μητσιάς, Ελένη Δήμου, Μαρία Σουλτάτου και Στέλιος Διονυσίου. Τραγούδια από το 1938 ως το 1954. Ανάμεσά τους μεγάλες επιτυχίες της εποχής, τραγούδια χωρισμού, ξενιτιάς, σκωπτικά, κοινωνικά, ερωτικά. Ο Τσιτσάνης, ένας από τους τελευταίους συνθέτες του ρεμπέτικου, αντιπροσωπεύει με τα τραγούδια του μια μεγάλη στροφή του είδους από την αρχική περιθωριακή του φύση σε μια περισσότερο κοινωνική μορφή ευρύτερης αποδοχής. Τα δικά του ρεμπέτικα ανταποκρίνονται σε ένα γούστο αστικής κοινωνίας, με κορυφαίο παράδειγμα την «Αρχόντισσα» του '38, ένα αργό χασάπικο σε ύφος λαϊκής καντάδας. Το έγραψε όταν έκανε τη στρατιωτική του θητεία και το πρωτοτραγούδησαν σε δίσκο, την ίδια χρονιά, ο Στράτος Παγιουμτζής και ο Στελλάκης Περπινιάδης.

Τα τραγούδια που θα ακουστούν αύριο στο Ηρώδειο, αφού έκαναν προηγουμένως τον γύρο της Ελλάδας, εκτός από την «Αρχόντισσα», είναι: «Αργοσβήνεις μόνη», μπολερό του '49, «Βάρκα γιαλό» ('42), χασαποσέρβικο της Κατοχής ­ ένα δημοτικό τραγούδι που «πέρασε» από το φίλτρο του Τσιτσάνη ­, «Για να σε κάνω άνθρωπο» ('54), κοινωνικού περιεχομένου ζεϊμπέκικο, «Γκιουλ Μπαχάρ» ('50), οριεντάλ τραγούδι που συμβάδισε με την τάση φυγής της εποχής, «Γλυκοχαράζουν τα βουνά» ('52), ζεϊμπέκικο που τραγουδήθηκε από τον Στράτο Παγιουμτζή και τον συνθέτη, «Εγώ πληρώνω τα μάτια π' αγαπώ» ('43), μεγάλη επιτυχία της εποχής, χασαποσέρβικο τραγούδι του γλεντιού, «Η καρδιά σου θα γίνει χρυσή» ('50), χασάπικο που πρωτοτραγούδησαν η Νίνου, ο Τσιτσάνης και ο Τσαουσάκης, «Κάνε λιγάκι υπομονή» ('49), ζεϊμπέκικο του χωρισμού με τη Σωτηρία Μπέλλου και τον συνθέτη. Από τα τραγούδια που έγραψε ο Τσιτσάνης για τον Εμφύλιο, με αλληγορικά λόγια για τον φόβο της λογοκρισίας, «Κάποια μάνα αναστενάζει» ('47), ζεϊμπέκικο που ο Τσιτσάνης έγραψε ­ όπως ο ίδιος έχει πει ­ έχοντας στο μυαλό του τον διχασμό του Εμφυλίου, «Κατηγορώ την κοινωνία» ('49), επίσης ζεϊμπέκικο κοινωνικού προβληματισμού, «Οι μερακλήδες» ('38), βαρύ ζεϊμπέκικο, ανδρικό, που τραγούδησε ο Στράτος Παγιουμτζής, «Μπαξέ τσιφλίκι» ('41), μεγάλη επιτυχία των κέντρων διασκέδασης, «Μπορεί να το 'χουν πλανέψει» ('48), μπολερό της ξενιτιάς, «Οι φάμπρικες» ('51), ζεϊμπέκικο γραμμένο για την εργατιά, «Πάλιωσε το σακάκι μου» ('48), ζεϊμπέκικο που περιγράφει τον τρόπο ζωής των ρεμπέτηδων, «Σαν απόκληρος γυρίζω» ('50), τραγούδι ξενιτιάς από τα ωραιότερα του είδους, «Σ' έχω κάνει πέρα» ('48), χασαποσέρβικο ερωτικό, «Στρώσε μου να κοιμηθώ» ('50), ζεϊμπέκικο ερωτικό, «Συννεφιασμένη Κυριακή» ('43 ), αργό ζεϊμπέκικο γραμμένο την περίοδο της Κατοχής, για πολλούς το σημαντικότερο τραγούδι του αιώνα που τελειώνει, «Τα καβουράκια» ('49), σκωπτικό ζεϊμπέκικο σε γρήγορους ρυθμούς, «Τα πέριξ» ('42), ζεϊμπέκικο που γράφτηκε στη Θεσσαλονίκη, «Της φτώχειας τα κουρέλια» ('52), ζεϊμπέκικο κοινωνικού περιεχομένου, «Τι σήμερα, τι αύριο, τι τώρα» ('52), μεγάλη επιτυχία, από τα ωραιότερα τραγούδια χωρισμού, «Χωρίσαμε ένα δειλινό» ('43), ζεϊμπέκικο που έγινε το αγαπημένο τραγούδι των εξόριστων στη Μακρόνησο.

Στην ίδια συναυλία θα ακουστούν και τέσσερα ορχηστρικά κομμάτια από το έργο του Ξαρχάκου «Τσιτσάνη διάλογοι».
ΑΝΝΑ ΒΛΑΒΙΑΝΟΥ