Ο τυφλός ρεμπέτης της Καλλιθέας

Τυφλός, τον μπροστάριζε, τον οδηγούσε μια από τις κόρες του, με το μπουζούκι του παρουσιαζότανε στην κεντρική πλατεία, στην αθηναϊκή Καλλιθέα, και σ' ένα περίγυρο από διακόσια περίπου άτομα έπαιζε και τραγουδούσε τα λαϊκά και ρεμπέτικά του. Κατόπιν περνούσε από τις ταβέρνες, το ίδιο και σ' αυτές. Το κοριτσάκι γύριζε πιατάκι κι έτσι έβγαινε το μεροκάματο, για να βράζει το τσουκάλι και να θρέφει οικογένεια με πέντε στόματα.

Έδινε τις υπαίθριες "συναυλίες" του τότε που οι δισκογραφικές εταιρείες δεν καταδεχόντανε να βγάλουνε σε δίσκους τα τραγούδια του, κι ούτε εύρισκε δουλειά σε μαγαζιά. Αυτός ήταν ο ξακουστός και ταλαντούχος λαϊκός συνθέτης και τραγουδιστής Δημήτρης Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας, που συχωρέθηκε πριν είκοσι χρόνια, το 1985, στο αθηναϊκό Περιστέρι, στα ογδόντα τρία του. Κι έγραψε το ρεμπέτικο στα 1930 περίπου:

"Σαν θα πεθάνω, βρε παιδιά,
αντί κεριά - λιβάνια,
βάλτε φωτιές μες στο λουλά,
πνίξτε με στα ντουμάνια.

Κι αντί για διάκο και παπά,
λαμπάδες και λουλούδια,
κόψτε σπαγάνια τουμπεκιά
και πέστε μου τραγούδια.

Και όταν θα με θάψετε,
θα ήθελα ακόμη,
τον αργιλέ στο πλάι μου,
και τραβηχτό στο στόμα".

Σπαγάνι τουμπεκί ήταν ειδικός καπνός από το περσικό Ισπαχάν. Τραβηχτό λέγανε τον σωλήνα στον αργιλέ. Καθώς πληροφορεί ο αξέχαστος φίλος Ηλίας Πετρόπουλος, ο Αραβαντινός δημοσίευσε ένα ίδιο ηπειρώτικο δημοτικό:

"Αν απεθάνω, μάνα μου,
μη σ' εκκλησιά με πάτε~
μον πάρτε με και θάφτε με
μες στη συκιά ποκάτου
και μη με θάψετε βαθιά,
να φαίνετ' η ψωλή μου...".

Ο Δ. Γκόγκος είχε γεννηθεί το 1902 στο Χατζηκυριάκειο, και ήταν ένα από τα είκοσι δύο (22) παιδιά που είχε η οικογένειά του και με 35 εγγόνια. Οι γονιοί του ήταν από την Ύδρα και τον Πόρο. Το 1923 υπηρέτησε στο ναυτικό. Τότε βολεύει σε φίλους του ψαράδες δυναμίτες, τον τσακώνουνε και καταδικάζεται σε πέντε χρόνια κάθειρξη. Στις στρατιωτικές φυλακές μαθαίνει μπουζούκι και μπαγλαμά, ενώ ήξερε να παίζει μαντολίνο και κιθάρα. Στην κατοχική περίοδο στάθηκε επαναστάτης στην Αθήνα και με το μπουζούκι του τραγουδούσε στους δρόμους και στις πλατείες δικά του αντιστασιακά τραγούδια, άφοβα, και σε συνοικίες στον Πειραιά:

"Φόρεσε αντάρτη τ' άρματα,
ζώσε και το σπαθί σου
και σύρε για τον πόλεμο,
η λευτεριά μαζί σου.

Σύρε και θέλω νικητής,
παιδί μου να γυρίσεις
για τη γλυκιά τη λευτεριά,
το αίμα σου να χύσεις.

Πολέμησε αντάρτη μου,
πως πολεμάνε όλοι.
Και με τον ʼρη αρχηγό,
να 'ναι γλυκό το βόλι".

Έγραψε και τραγούδησε κι άλλα αντιστασιακά και πολεμικά τραγούδια, όπως "Στης Πίνδου τα βουνά" και "Συντροφιά έχω τη λόγχη":

"Για ντουφέκι δεν με νοιάζει,
ούτε βάζω πια μαράζι~
συντροφιά έχω τη λόγχη,
τη γλυκιά μου ξιφολόγχη.

Αγκαλιά μ' αυτή κοιμάμαι,
Τους Κενταύρους δεν φοβάμαι,
θαύματα μ' εκείνη κάνω,
στις βουνοκορφές επάνω.

Οι φρατέλοι σα με δούνε,
ψάχνουν δρόμο για να βρούνε
μα τους στρώνω στο κυνήγι
κι εκείνοι όπου φύγει - φύγει".

Χασάπικο που είχε μεγάλη επιτυχία στον ελληνικοϊταλικό πόλεμο. Κένταυροι ήτανε το ξεχωριστό στρατιωτικό σώμα στον ιταλικό στρατό. Τη μεταπολεμική του δισκογραφία ο Γκόγκος αρχίζει μ' ένα σαρκαστικό τραγούδι, τους στίχους έγραψε η γυναίκα του Δέσποινα, που παντρεύτηκε το 1939 και τραγούδησε ο ίδιος. Όμορφο γρήγορο χασάπικο, για τη μεγάλη κατοχική πείνα.

"Του Κυριάκου το γαϊδούρι
τόχαν όλοι τους για γούρι
σα γυρνούσε στο παζάρι
τόχαν για κρυφό καμάρι.

Με κουδούνια στολισμένο,
λαχανίδα φορτωμένο,
μες στις γειτονιές γυρνούσε,
ταλαράκια κονομούσε.

Τόχε σα μικρό παιδάκι,
και γι' αυτό τόχει μεράκι.

Του το φάγαν ένα βράδυ,
για μοσχάρι στο σκοτάδι.
Του το σφάξαν ένα βράδυ,
με την πείνα τη μεγάλη.

Τώρα μοναχός στους δρόμους,
τα καλάθια του στους ώμους,
διαρκώς αναστενάζει,
το γαϊδούρι του φωνάζει".

Ο Γκόγκος, σύμφωνα με ομολογία του, είχε διασκευάσει την οπερέτα "Μπαγιαντέρα" και την τραγουδούσε στους δρόμους, στην Κουτσουκαριώτισσα (περιοχή στον Κορυδαλλό). Μια εφημεριδούλα τον σατίρισε και του κολλήσανε το παρατσούκι "Μπαγιαντέρα". Έφτιαξε και σχετικό τσιφτετέλι που το τραγούδησε σε δίσκο η Μαρία Παπαγκίκα.

"Πάλι στά κοψ' η μαμά σου,
μπαγιαντέρα τα μαλλιά σου.

Αχ, τα μαλλιά σου τα κομμένα,
τρέλαναν πολλούς κι εμένα.

Α, τα μαλλιά σου κι η ελιά σου,
μ' έφεραν στη γειτονιά σου,
έλα, γιάνε την καρδιά μου".

Ανάμεσα στις μεγάλες επιτυχίες που έγραψε τους στίχους και σύνθεσε τη μουσική τους ο Γκόγκος - Μπαγιαντέρας είναι: Ξεκινά μια ψαροπούλα, Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη, Σαν μαγεμένο το μυαλό μου, Πειραιοτοπούλα, Ξαβεριώτισσα, Η νυχτερίδα, Ήταν άνοιξις, Όλα για σένα, Το γελεκάκι σου μικρή, Καπνουλού μου όμορφη, Μποέμης εγεννήθηκα, Το Χατζηκυριάκειο, Καλλιπολίτισσα ναζιάρα, Πάντα με γλυκό χασίσι, Βάλτε στη βάρκα τα κουπιά, Ο Χάρος, Είναι τώρα δύο μήνες, Όμορφη Θεσσαλονικιά, Πιο πέρ' από το Ζάννειο, κι ένα πολύ τρυφερό τραγουδάκι για την κόρη του Αγγελική, που παντρεύτηκε κι έφυγε στο εξωτερικό, το "Είναι μακριά, πολύ μακριά η κόρη π' αγαπάω". Αλλά και για τους συναδέλφους του ρεμπέτες, που νταλγκαδιάζανε και γλυκομαστουριάζανε, αλλά πεθάνανε, τους έχει τραγουδήσει σ' ένα δίσκο του:

"Χθες είδα στο όνειρο:
πως είμουνα στον ʼδη
κι άναψαν φώτα λαμπερά
κι έλαμψε το σκοτάδι.

Και γέλασαν τα χείλη μου,
που μ' έβλεπαν οι φίλοι μου.

Είδα το Μάρκο, βρε παιδιά,
το Στράτο και το Μπάτη,
που πίναν τα τσιμπούκια τους,
σε κάποιο τεκεδάκι.

Και γέλαγαν τα χείλη μου,
γελούσαν και οι φίλοι μου.

Είδα και τον Σαλονικιό,
είδα τον Περιστέρη,
είδα το Νίκο Γούναρη,
πούλαμπε σαν αστέρι.

Είδα ακόμη τον Μανόλη,
που με το μπουζουκάκι του
χόρευαν κι οι διαβόλοι".

Σαλονικιό λέγανε τον Σέμση. Αναφέρει το Γούναρη, γιατί ξεκίνησε από το ρεμπέτικο. Ο Μπαγιαντέρας τραγούδησε σε γνωστά μπουζουξίδικα στην Αθήνα και στον Πειραιά, όπως "Τριάνα" Χειλά (Συγγρού), Πικίνη (Θησείο), Σαραντόπουλος (Πειραιά), Δάσος. Μετά τον θάνατό του βγήκε δίσκος με 18 τραγούδια του σ' επιμέλεια Παναγιώτη Κουνάδη. Μετά τον πόλεμο, το καλοκαίρι 1941, τυφλώθηκε κι άρχισε τη γύρα, αυτός ο ένδοξος λαϊκός δημιουργός.