“Το ρεμπέτικο τραγούδι”

Τελευταία, με μία απόφαση πού πήραν τα μουσικά μας σωματεία, ζητείται από το υπουργείο Παιδείας να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα για να σταματήσει ή διάδοση τού λαϊκού ρεμπέτικου τραγουδιού. Η κίνηση αύτή αγκάλιασε σιγά-σιγά τούς μουσικοκριτικούς και χρονογράφους μας (Σ. Σπανούδη, Π. Παλαιολόγο κ.ά.) πού σε συζητήσεις και άρθρα τους καταπιάστηκαν με την «ηθική» και καλλιτεχνική του άξία, όπως και με την επίδραση πού έχει ιδιαίτερα στη νέα γενιά.
Αφορισμοί «εν ονόματι» τής ηθικής πού κινδυνεύει ή πρόχειρη αξιολόγηση του λαϊκού ρεμπέτικου τραγουδιού έτσι όπως παρουσιάζεται στην κοσμική ταβέρνα - ας το προσέξουμε αυτό – εμπόδισαν μια κριτική τοποθέτησή του δημιουργώντας θόρυβο και σύγχυση.

'Ασφαλώς, δεν αρκούν μόνο τα κριτήρια τής δυτικής μουσικής μας μόρφωσης για να πλησιάσουμε και μελετήσουμε το ρεμπέτικο τραγούδι, όταν μάλιστα συνοδεύονται από την «τρέχουσα» αντίληψη για την ηθική. Πολλές πλευρές του είναι φυσικό να μάς ξενίζουν. Έχουμε τόσο απομακρυνθεί απ’ τις πηγές του ακολουθώντας το δικό μας δρόμο, πού κάποτε με δυσκολία ξαναβρίσκουμε τούς εαυτούς μας.

'Η στήλη αύτή κι άλλοτε έχει ασχοληθεί - εντελώς περιορισμένα - με το σύγχρονο λαϊκό αστικό τραγούδι, δηλ. το ρεμπέτικο. `H παράδοση του δημοτικού τραγουδιού και κάπως λιγότερο τής βυζαντινής μουσικής, όσο κι αν εκπλήσσει μερικούς συνεχίζεται σ' αυτά τα τραγούδια πού είναι μία γνήσια μορφή σημερινής λαϊκής μουσικής. Διαφορετικές συνθήκες και όροι ζωής δημιούργησαν το δημοτικό τραγούδι. `Η μάχη, ή φύση, το βουνό κι ο κάμπος, το πανηγύρι, στάθηκαν οι πηγές του. ʼλλοι όροι ζωής γεννούν το σύγχρονο λαϊκό, αστικό τραγούδι. `Η ζωή των αστικών κέντρων. `H γρήγορη κοινωνική διαφοροποίηση πού συντελείται μετά την απελευθέρωση τού 21, οδηγεί σε διαφορετικούς δρόμους τη μουσική δημιουργία. `Η μουσική τής δύσης παρασύρει τούς "μορφωμένους» μας πού στην αρχή κόβουν κάθε δεσμό με τη βρυσομάνα τού δημοτικού τραγουδιού.

'Απ' την άλλη μεριά όμως τα λαϊκά στρώματα πού μένουν μακριά απ’' την επιρροή της- ή δαπανηρή της εκπαίδευση κι ή δύσκολη ζωή τους δεν το επιτρέπουν - εξακολουθούν να τραγουδούν. Αύτή τη φορά όμως τη ζωή τους στις πόλεις. `Η αγάπη κι ο έρωτας, οι μιζέριες τής ζωής, πολλές φορές αισθήματα φυγής, πειραχτικής διάθεσης ή χιούμορ γίνονται θέματα στα τραγούδια τους. `Η τραγικότητα συνυφασμένη με την ειρωνεία, ο λυρισμός με την αφηγηματική πεζότητα, πολλές φορές πραγματώνονται σε υπέροχες μελωδικές μορφές. το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η πρωτότυπη μελωδική

τους γραμμή. Ο χώρος τής εφημερίδας δεν επιτρέπει επιστημονική ανάλυση τής συγγένειας των τραγουδιών αυτών με το δημοτικό τραγούδι - μουσικές κλίμακες, ύφος, καταλήξεις κ.λ.π. – ούτε ακόμα και μία αισθητική αξιολόγηση τους. Τα λόγια, στενά δεμένα με τη μουσική - τις περισσότερες φορές ο ποιητής είναι και ο μουσουργός - μάς έχουν δώσει, όχι λίγες φορές έως τα σήμερα ποιήματα πού πολλοί ποιητές μας θα ζήλευαν την απλότητα μα και την έντασή τους, το καλοτοποθετημένο επίθετο την ανεπιτήδευτη εκφραστική τους δύναμη. Να ένα απ’' αυτά: «`Η Βροχούλα». Μουσική και ποίηση τού Μητσάκη.

«Συννέφιασε, συννέφιασε.
Συννέφιασε ο ουρανός.
`Ο ουρανός συννέφιασε
ψιλή βροχούλα έπιασε.

ξεκίνησα, ξεκίνησα,
ξεκίνησα για να σε βρω.
για να σε βρω ξεκίνησα
πού τόσο σ' αποθύμησα.

Δυνάμωσε, δυνάμωσε.
Δυνάμωσε και ή βροχή.
Και ή βροχή δυνάμωσε
στα δρόμο πού μ' αντάμωσε.»

και τόσα άλλα θα μπορούσαν ν' αναφερθούν όπως το «'Αρχόντισσά μου συ τρανή κουράστηκα να σ' αποκτήσω...» ~ « το κομπολογάκι» πού κάτω απ’ την ειρωνεία των στίχων και τής μουσικής του, αισθάνεται κανείς βαθύτερα μία σαρκαστική διάθεση σάτιρας για ένα τόσο πραγματάκι πού ενώ είναι ένα βάσανο έχει καταντήσει απαραίτητο.
Κοντά σ' αυτά τα τραγούδια, συναντάει κανείς και μερικά πού τραγουδούν το χασίσι. 'Ασφαλώς είμαστε και μες σύμφωνοι πώς μία τέτοια μουσική και ποίηση δε μπορεί να μας ενδιαφέρει. Κι' ακόμα συμφωνούμε για την κακή της επίδραση, πού την καταδικάζουμε.

Όμως δεν έχουμε την αφέλεια να πιστεύουμε πώς μπορεί να σταματήσει μία τέτοια μουσική με «απόφαση» τού υπουργείου Παιδείας ή τής 'Αστυνομίας. Αν το κράτος ενδιαφερόταν πραγματικά για ένα τέτοιο πράγμα, θα έπρεπε να επέμβει σταματώντας το εμπόριο τού χασισιού. Μα όλοι μας ξέρουμε πόσα συμφέροντα οικονομικά κρύβονται πίσω του. "Η ακόμα καλύτερα, τι προσπάθεια γίνεται για να περνά όσο μπορεί περισσότερο απ’' αυτό το δηλητήριο στο λαό. "Ας Θυμηθούμε πόσα εκατομμύρια Κινέζοι βρίσκονται για τον ίδιο λόγο κάτω απ' την αποχαυνωτική επίδραση τού οπίου.

Ο λαός δεν είναι φυσικά καθόλου υπεύθυνος. Όμως μέσα στους όρους αυτής τής κοινωνικής αθλιότητας, δημιουργούνται αυτά τα τραγούδια πού ασφαλώς εκφράζουν καθυστερημένες κοινωνικές καταστάσεις. Μία τέτοια τοποθέτηση και μ' αυτές τις προϋποθέσεις, νομίζουμε πώς θα είχε αποτέλεσμα ένας αγώνας. Να υπενθυμίσουμε στα μουσικά μας σωματεία πώς πριν απ’ αυτό θα πρέπει να επέμβουν - κι εδώ έχουν και τη δύναμη και τον τρόπο - στη μουσική ορισμένων ταγκό και σουίνγκ πού αληθινά διαφθείρουν τον κόσμο;